İspanya ve Portekiz’deki elektrik kesintilerinin nasıl ortaya çıktığı sorusu, milyonlarca kişi tarafından merak ediliyor.
Olağan şartlarda dünyanın diğer bölgelerinde de kesintilerin nedenleri için ilk olarak deprem, seller, fırtına, şiddetli yağmur ve sıcak hava dalgaları gibi elektrik hatlarına ve altyapıya zarar verecek olumsuz hava koşullarının payına bakılıyor.
Bunun yanı sıra teknik arızaların elektrik santralleri veya trafo merkezlerinde meydana getireceği sorunlar elektrik şebekesinde kesintilere sebep olabiliyor.
Özellikle, sıcak hava dalgaları sırasında artan elektrik talebi şebekenin aşırı yüklenmesini beraberinde getiriyor ve dağıtım şirketleri bu durumda kontrollü kesintiler uyguluyor.
İnsan hataları veya kritik altyapıya yönelik siber saldırılar da enerji arzını kesintiye uğratabilecek etkenler arasında yer alıyor.
Kaynak tedarikinde yaşanan sorunlar veya yenilenebilir enerji kaynaklarındaki teknik problemler de elektrik üretimini olumsuz etkiliyor.
İber Yarımadası’ndaki ani ısı değişimi
İspanya basınında çıkan haberlere göre, Portekiz’in ulusal enerji şirketi REN’den yapılan açıklamada, kesintinin yüksek gerilim hatlarındaki anormal salınımlardan kaynaklanmış olabileceğini, buna da İber Yarımadası’nda görülen “ani sıcaklık değişikliklerinin sebep olabileceği” ifade edildi.
Şirketin açıklamasıyla ilgili İspanyol sosyal medyasında gelişen çok sayıdaki yorumda gerekçeyle dalga geçen ifadelerin yanı sıra inandırıcı olmadığını belirten tepkiler yer aldı.
Kesintinin ardından “siber saldırı ihtimali” söylemleri ortaya çıksa da Portekiz haber ajansı Lusa’nın haberine göre, Portekiz Siber Güvenlik Merkezi, siber saldırıya ilişkin kanıta rastlanmadığını açıkladı.
Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Antonio Costa da kesintinin ardından İspanya ve Portekiz başbakanlarıyla temas halinde olduğunu ve siber saldırıya ilişkin bir belirti olmadığını duyurdu.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ise iki kez toplanan ulusal güvenlik kabinesinin ardından düzenlediği basın toplantılarında, elektrik kesintisinin nedeninin belirlenemediğini, “hiçbir ihtimalin de göz ardı edilmediğini” söyledi.
Enerji yüklenmesi
Endüstri mühendisi ve elektrik uzmanı Jorge Morales de Labra, İspanya televizyon kanalı RTVE’ye yaptığı açıklamada, ülkenin elektrik hattının “kendi başarısının kurbanı olduğunu” savundu.
Morales, elektrik sistemindeki çöküşün dış etkenler sebebiyle değil, yenilenebilir enerji kaynaklarının yüksek üretimi nedeniyle hatların aşırı yüklenmesinden kaynaklanmış olabileceğini belirtti.
İspanyol uzman, “Çok sayıda güneş ve rüzgar enerjisi ile küçük hidroelektrik santrali mevcut, elektrik hatları bunların hepsini kaldırmıyor.” diye konuştu.
Meydana gelen aşırı yüklenmenin santrallerdeki koruma sistemini faaliyete geçirdiğini söyleyen Morales, bu durumda da voltajın düştüğünü belirtti.
Elektrik hatlarındaki gerilim seviyesinin aniden ve sert bir şekilde düşmesi son derece kısa süren olağan bir durum olsa da düzgün yönetilemediği zaman jeneratörlerde ve hassas tesislerde kapanmalara yol açıyor.
Bu durumu “elektrik hatlarındaki bir çukura” benzeten İspanyol uzman, böyle bir durumda koruma sistemlerinin hasarı önlemek için aktifleştiğini hatırlattı.
Morales, söz konusu düşüşün geniş bir alanı veya çok sayıda elektrik devresini etkilemesi durumunda, üretim ile tüketim arasında kritik bir uyumsuzluğa yol açabileceğini, bunun da dünkü kesintiye benzer sonuçlar doğurabileceğini anlattı.
İspanyol uzman, yenilenebilir enerji üretiminin geleneksel kaynaklarla aynı hassasiyette kontrol edilemediği şebekelerde bu tür olayların yaşanma ihtimalinin yüksek olduğuna dikkati çekti.
Dünkü elektrik kesintisinin ülkedeki yenilenebilir enerjinin iyi işleyişini ifade ettiğini savunan Morales, bu alandaki başarının beraberinde zorlukları da getirdiğini aktardı.
Elektrik arz-talebinde dalgalanmalar daha önce de gözlemlenmişti
İspanya’nın La Vanguardia gazetesinde yazan Antonio Cerrillo, köşesinde İspanya elektrik şirketi Operasyonel Hizmetler Direktörü Eduardo Prieto’nun ifadelerine yer verdi.
Elektrik kesintisinin sebeplerine ilişkin Prieto, hatlardaki elektrik akışında ciddi üretim kaybına denk gelen bir dalgalanmanın gözlemlendiğini belirtti.
Prieto, “elektrik sisteminin kara kutusundaki bilgilerin analiz edilmesinin ardından kesintinin detaylarının ortaya çıkacağını” söyledi.
İspanyol gazeteci Cerrillo da daha önce elektrik hatlarındaki dalgalanmalar nedeniyle yüksek gerilim hatlarında istikrarsızlığın yaşandığının ve arz ile talep arasında farkların oluştuğunun gözlemlendiğine ilişkin haberleri hatırlattı.
Kesintinin kaybı 1 milyar euroyu aşabilir
İspanya merkezli The Objective’in haberinde, ülke çapında etkili olan kesintinin sanayi ve hizmet sektörüne olan etkisinin en az 1 milyar euro olabileceği belirtildi.
Kesintinin meydana getirdiği kayıpları net olarak belirlemenin erken olduğu aktarılırken sanayinin durması ve işletmelerin çalışamaması sebebiyle oluşan kaybın ciddi etkilerinin olacağı ifade edildi.
İspanya’nın gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYH) günlük 4,1 milyar euro olduğu, bunun 575 milyon euroya denk gelen yüzde 14’ünün sanayi sektörüne, yaklaşık 500 milyon euroluk yüzde 12’sinin de hizmet sektörüne ait olduğu hatırlatıldı.
Elektrik kesintisinden doğrudan etkilenen bu iş sektörlerinde meydana gelebilecek kaybın 1 milyar euro olabileceği, üretimin yanı sıra soğutma eksikliği nedeniyle kayba uğrayabilecek stokların da zararına dikkati çekildi.
İspanya’daki kesinti İtalya’da olsaydı Avrupa karanlıkta kalırdı
İspanya’da çıkan Marca gazetesine konuşan, eski üst düzey yönetici ve endüstri mühendisi Jose Ignacio Ortiz, ülkedeki kesintinin muhtemel sebeplerini değerlendirdi.
Ortiz, kesintinin artan talebe karşı arzın yetersiz olması sebebiyle meydana gelmiş olabileceği ihtimalinin düşük olduğunu, İspanya’nın veya İber Yarımadası’nın üretim kapasitesinin yüksek olduğunu söyledi.
Kesinti sebebiyle yenilenebilir enerjinin suçlanmasının “anlamsız” olduğunu söyleyen Ortiz, bazı kesimlerin bu durumu nükleer ve kömürle çalışan santrallerin kapatılmasına bağlayabileceğini, bunun da çok anlamlı olmadığını ifade etti.
Elektrik hatlarının kontrol sisteminde bir problemin çıkmış olma ihtimaline değinen Ortiz, siber saldırı da dahil birçok ihtimalin buna sebep olabileceğini, konuya ilişkin tek güvenli kaynağın İspanya elektrik şirketi olduğunu ifade etti.
İber Yarımadası’ndaki elektrik sıkıntısının Avrupa’nın tamamını etkilemediğini kaydeden Ortiz, İspanya’daki kesintinin İtalya’da olması durumunda Avrupa’nın karanlıkta kalacağını belirtti.
Öte yandan, İspanya’daki sosyal medya kullanıcıları elektrik dağıtım şirketlerinin kesintinin sebebine ilişkin açıklama yapması talebinde bulundu.
Bazı kullanıcılar ise hem İspanya hükümetinin hem de elektrik sağlayıcı şirketlerin kesintiden sorumlu tutulması gerektiğini savundu.
Diğer yandan bazı kullanıcılar da altyapı sistemlerinin kontrolünde yapay zeka kullanılmasını eleştirdi ve “yapay zekanın kendi kendini eğitme” eğiliminde olmasının bu tip sorunlara yol açabileceğini iddia etti.
Bazıları ise nükleer santrallerin kapatılmasının elektrik kesintisine sebep olduğunu öne sürdü.
